Aflevering 1. Verrijking voor álle leerlingen

In aflevering 1 behandelde ik in een notendop wat verrijking is en waarom verrijking zo belangrijk is, niet alleen voor hoogbegaafde of cognitief getalenteerde leerlingen,  maar voor álle leerlingen.

Voor deze video heb ik een aantal bronnen gebruikt, die vind je in de bronnenlijst onderaan. Daarnaast zet ik hier de hoofdpunten met hun onderbouwing nogmaals op een rijtje:

Wat is verrijking?

Verrijking is een vorm van differentiëren. De definitie van differentiëren die ik in mijn video’s gebruik is de volgende:

Differentiëren is het koppelen van leerinhoud en leeractiviteiten aan de leerling op een manier die doorlopende groei mogelijk maakt (Roberts & Inman, 2023).

Veel docenten weten wat differentiëren is en ook wat het nut van differentiëren is. Maar uit onderzoek blijkt dat differentiatie in de praktijk nog (te) weinig wordt toegepast (Berben & van Teeseling, 2014; VanTassel-Baska & Hubbard, 2018, in Roberts & Inman, 2023; Westberg & Daoust, 2003, in Roberts & Inman, 2023). Veelgenoemde redenen om niet te differentiëren zijn gebrek aan tijd, gebrek aan middelen, gebrek aan vaardigheid, gebrek aan goede voorbeelden en zorgen om het klassenmanagement (Roberts & Inman, 2023). Dit zijn begrijpelijke redenen, maar het is wel jammer.

Wanneer er gedifferentieerd wordt is dat vooral op scholen voor Voortgezet Onderwijs in de vorm van  “convergente differentiatie” (Berben & van Teeseling, 2014, p. 15), waarbij voor de hele groep dezelfde doelen zijn gesteld, en er alleen gedifferentieerd wordt om leerlingen te helpen deze minimale lesdoelen te behalen.

Waarom is verrijking belangrijk?

We weten dat om te groeien, kinderen uitdaging nodig hebben in hun zone van naaste ontwikkeling en wrijving moeten ervaren (Schrover, 2015). Differentiatie van instructie is daarom nodig om leerlingen doorlopend voortgang te laten boeken (Roberts & Inman, 2023). Want wat doet het met een leerling als deze in een klas zit waar convergent gedifferentieerd wordt, en hij of zij heeft de minimumeis aan het begin van de les al gehaald heeft? Heeft het kind dan nog iets aan de differentiatie? Het is bekend dat hoogbegaafde kinderen soms al 40-50% van de aangeboden stof van een heel leerjaar bij aanvang van dat leerjaar beheersen (Reis et al. 1993 in McCoach & Flake 2018). Op die manier komen zij ondanks de differentiatie nauwelijks toe aan leerervaringen.

Verrijking is juist gericht op het verwijderen van het plafond van de gezamenlijke leerdoelen en de leerling meer op individueel niveau te ontmoeten waar hij of zij is. Bij “divergente differentiatie” (Berben & van Teeseling, 2014, p. 15) kunnen de leerdoelen per leerling dus ook verschillen. Verrijking, bijvoorbeeld door middel van differentiatie met hogere orde denkvragen, is daarom van groot belang voor kinderen die hoogbegaafd zijn of cognitief meer aankunnen, maar het is van nut voor álle leerlingen.

Verrijking voor alle leerlingen

Sousa (2022) benadrukt dat er nogal eens gedacht wordt dat alleen begaafde leerlingen of snelle leerlingen in staat zijn tot hogere-orde denken. Sommige leerlingen hebben weliswaar meer tijd nodig om zich leerstof eigen te maken, maar dit betekent niet dat zij niet in staat zijn tot hogere-orde denken (Sousa, 2022). Het ontwikkelen van verrijkingsmateriaal dat complex is en het hogere-orde denken bevordert is van groot belang voor hoogbegaafde leerlingen, maar is van nut voor álle leerlingen (Schrover, 2015; Sousa, 2022).

Daarnaast gaat verrijking niet alleen over denkniveau, maar worden ook de voorkennis, interesses en leervoorkeuren van leerlingen meegenomen in de inventariatie of preassessment voor differentiatie (Berben & van Teeseling, 2014; Roberts & Inman, 2023; Schrover, 2015; Sousa & Tomlinson, 2018; Tomlinson & Moon, 2013). Ook hier hebben alle leerlingen baat bij.

Verrijking en motivatie

Het is voor alle leerlingen motiverend om te werken aan opdrachten met het juiste uitdagingsniveau, en die aansluiten bij je interesses en leervoorkeuren. Vanuit de zelfdeterminatietheorie van Ryan en Deci (2017) weten we dat onder andere de parameters relatie, verbondenheid en autonomie een rol spelen in de taakmotivatie van leerlingen. Op het juiste niveau uitgedaagd worden kan het gevoel van competentie bevorderen, en aansluiten bij interesses en leervoorkeuren kan het gevoel van competentie en relatie bevorderen: leerlingen die passende verrijking krijgen voelen zich wellicht meer gezien, en meer in staat om zich stof eigen te maken (McCoach & Flake, 2018; Roberts & Inman, 2023; Ryan & Deci, 2017).

Leestips

Als je zelf verder wilt met het thema verrijking, is hier alvast een leestip:

Roberts, J. L., & Inman, T. F. (2023). Strategies for differentiating instruction: best practices for the classroom (Fourth edition). Routledge, Taylor & Francis Group.

Dit boek (in het Engels geschreven) biedt enorm veel praktische handvatten en onderbouwde uitleg bij differentiatie. Ik zal in de komende afleveringen er nog vaak naar verwijzen en ook veel tools uit het boek bespreken.

Bedankt voor het kijken en lezen, tot gauw!

Froukje

Bronnenlijst

Berben, M., & van Teeseling, M. (2014). Differentiëren is te leren! Praktische handreiking voor docenten. CPS Onderwijsontwikkeling en advies.

McCoach, B. D., & Flake, J. K. (2018). The role of motivation. In S. I. Pfeiffer, E. E. Shaunessy-Dedrick, & M. E. Foley-Nicpon (Eds.), APA handbook of giftedness and talent (pp. 201–213). American Psychological Association. https://doi.org/10.1037/0000038-013

Roberts, J. L., & Inman, T. F. (2023). Strategies for differentiating instruction: best practices for the classroom (Fourth edition). Routledge, Taylor & Francis Group.

Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2017). Self-determination theory : Basic psychological needs in motivation, development, and wellness. Guilford Publications.

Schrover, E. (2015). Uitdagend onderwijs aan begaafde leerlingen: verrijkingstrajecten met effect. Uitgeverij Koninklijke Van Gorcum.

Sousa, D. A., & Tomlinson, C. A. (2018). Differentiating in Response to Student Readiness. In Differentiation and the Brain: How Neuroscience Supports the Learner-Friendly Classroom (Use Brain-Based Learning and Neuroeducation to Differentiate Instruction) (pp. 91–120). Solution Tree.

Tomlinson, C. A., & Moon, T. R. (2013). Assessment and Student Success in a Differentiated Classroom. ASCD.